بزرگنمايي:

ندای لرستان - بروجرد - جمعیت روستایی در سال‎های اخیر با رشدی کاهنده مواجه شده که باید با اجرای برنامه‎های مرتبط با توسعه روستایی در بخش های مختلف به هدف و بازخورد ماندگاری جمعیت در روستاها و به عبارتی حفظ جمعیت روستایی رسید در غیر این صورت برنامه های توسعه روستایی نمی تواند موفق باشد.

بنا بر تعریفی که از توسعه روستایی می شود، برنامه‌های توسعه روستایی، جزئی از برنامه‌های توسعه هر کشور محسوب می‌شود که برای دگرگون‌سازی ساخت اجتماعی، اقتصادی جامعه روستایی بکار می‌روند و این گونه برنامه‌ها را که دولت‌ها و یا عاملان آنان در مناطق روستایی پیاده می‌کنند, دگرگونی اجتماعی بر اساس طرح و نقشه نیز می‌گویند.
از سوی دیگر توسعه روستایی را می‌توان عاملی در بهبود شرایط زندگی افراد متعلق به قشر کم‌درآمد ساکن روستا و خودکفاسازی آنان در روند توسعه کلان کشور دانست.
در گذشته بعضی سیاست‌گذاران امر توسعه, صرفاً بر ”توسعه کشاورزی“ متمرکز می‌شدند در حالی که امروز نتایج نشان داده است که توسعه روستایی صرفاً از این طریق محقق نمی‌شود.
روستا جامعه‌ای است که دارای ابعاد اجتماعی مختلف و نیازمند توسعه همه‌جانبه (یعنی توسعه روستایی) است و لزوما نباید بر توسعه کسب‌ و کار و نظامی مبتنی بر ” کشاورزی تاکید شود “ زیرا از طریق توسعه کشاورزی الزاماً توسعه روستایی محقق نمی‌شود به این دلیل که فواید توسعه کشاورزی عاید همه روستاییان نمی‌شود و بیشتر نصیب زمین‌داران, به خصوص مالکان بزرگ می‌شود.
این در حالی است که کشاورزی که اکنون در روستاها و به خصوص روستاهای لرستان و شهرستان بروجرد حاکم شده کشاورزی معیشتی و تامین زندگی است و زمین ها تقسیم شده اند و توسعه کشاورزی نمیتواند بازتاب موثری در توسعه روستایی داشته باشد.
توسعه روستایی به عبارتی ساده به این معناست که روستایی می تواند در روستا به تمام امکاناتی که نیاز دارد دسترسی داشته باشد و با دارا بودن از شغلی پایدار بدون وابستگی به شهر، به احساس رضایت ذهنی از ماندن در روستا برسد.
بنا برگفته کارشناسان در ایران و به همان نسبت در لرستان و شهرستان بروجرد در چند دهه اخیر در ایجاد امکانات زیرساختی، ارتباطی و خدماتی به روستاها موفقیتهایی حاصل شده است ولی در ایجاد احساس رضایت از بودن در روستا و تصویر فرهنگی از روستا و دادن منزلت اجتماعی به روستائیان موفق عمل نشده است.
بنا بر نظر کارشناسان حاضر در میزگرد توسعه روستایی در ایرنا بروجرد، به نظر می رسد در عین حال که دولت در بعضی امور موفق بوده است ولی در ایجاد یک رابطه بین ابعاد اقتصادی، اجتماعی، رفاهی و فرهنگی موفق عمل نکرده است و باید راهکارهایی در این راستا در پیش گیرد که در همین زمینه اخیرا توسط دولت برنامه تشکیل هیات های اندیشه ورز در روستاها مورد توجه قرار گرفته است.
به گفته پژوهشگران امور اجتماعی بی توجهی به ابعاد توسعه فرهنگی و اجتماعی در روستاها در دهههای اخیر ریشه بسیاری از مشکلات فعلی در روستاها شده است که بنا بر نظر کارشناسان دولت باید با از خودگذشتگی حتی آنجا که ضرر می کند ولی ورود پیدا کند، تا بتواند مشکلات و کمبودهایی که در این زمینه وجود دارد را جبران کند.
سلب اعتماد بین دولت و مردم یکی از مسائلی است که میزان مشارکت مردم در اموراتی که به توسعه و رفاه بیشتر در روستا می انجامد را کاهش داده است که باید بتوان راهکارهایی که تقویت کننده این سرمایه اجتماعی است را در پیش گرفت.
در میزگری که در ایرنای بروجرد برگزار شد با حضور مقداد صارمی بخشدار اشترینان، حسین ریاضتی رئیس بنیاد مسکن بروجرد، حجت اله یارمحمدی رئیس اداره میراث فرهنگی، دستی و گردشگری بروجرد و فردین کریمی دکترای جامعه شناسی به بیان شاخص های توسعه روستاها پرداخته شد و بر راهکارهای رسیدن به این شاخص ها تاکید کردند.
حفظ ترکیب جمعیت روستایی در جوامع توسعه یافته
فردین کریمی که دانش آموخته مقطع دکترای جامعه شناسی است گفت: در کل جهان به اینصورت است که در دنیای توسعه یافته 70 درصد جمعیت شهری هستند و 30 درصد جمعیت آنها روستایی است بعنوان مثال در آلمان طی چهار دهه گذشته ؛ جمعیت شهری بین 69 تا 70 دصد و جمعیت روستایی آن حدود 30 درصد بوده است و در آمریکا نیز حدودا به همین صورت بوده است.
وی افزود: اما آنچه که مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد این است که در دنیای توسعه یافته ، این نسبت و ترکیب جمعیت روستایی و شهری خود را طی دهه های گذشته تا کنون حفظ کرده اند و این نکته بسیار دارای اهمیت است که بیانگر اهمیت کشاورزی است که در کشورهای توسعه یافته بسیار مورد توجه قرار داد.
این پژوهشگر ادامه داد: اما آنچه که در ایران اتفاق می افتد این است که از بنا بر امار سال 1345 میزان جمعیت روستایی و شهری در کل کشور به اینصورت بوده که 30 درصد شهری و 70 درصد روستایی بوده است در حالیکه این ترکیب جمعیت و نسبت جمعیت روستایی و شهری در سرشماری سال 1395 به اینصورت تغییر یافته است که 70 درصد جمعیت شهری و 30 درصد جمعیت روستایی هستند.!
کریمی افزود: این اتفاق و تغییر در میزان جمعیت روستایی و شهری در لرستان و در بروجرد نیز اتفاق افتاده است به اینصورت که بین 65 تا 70 درصد جمعیت شهری و مابقی روستایی هستند و امار در مقایسه با سال 1345 کاملا برعکس شده است.
این جامعه شناس گفت: در این خصوص چند موضوع مطرح می شود از جمله اینکه کشورهای توسعه یافته ، جمعیت شهری آنها بر اساس نیاز شکل گرفت یعنی به اینصورت که ؛ شهرها در نتیجه صنعتی شدن نیاز به نیروی کار جدید و ارزان داشتند و برای تامین این نیاز روستائیان به سمت شهرها مهاجرت کردند.
وی افزود: اما آنچه که در ایران اتفاق افتاده است به هیچ عنوان به اینصورت نیست. یعنی به اینگونه نبوده است که در شهرها صنعت رونفق گرفته باشد و بر اساس نیاز به نیروی کار ، مهاجرت از روستاها به شهرها اتفاق افتاده باشد.
شکاف درآمدی و مهاجرت روستاها به شهر
این پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: آنچه که در ایران و از جمله در لرستان و بروجرد اتفاف افتاده است ؛ مهاجرت از روستاها به شهرها برای رسیدن به درآمد بیشتر و شکاف درامدی بین شهر و روستا است اما این جمعیت مهاجر نتوانسته اند جذب جریان توسعه شهری شوند و ناگزیر در مناطق حاشیه ای شهر مستقر شده اند.
کریمی با انتقاد از عنوان کردن مهاجرت معکوس از سوی برخی مسئولین گفت: عملا این اتفاق نیفتاده است و علی رغم اینکه بخش های اجرایی و مسئولین مدعی هستند که اقداماتی در راستای توسعه روستایی انجام داده اند و حتی مهاجرت معکوس از شهرها به روستا رخ داده است اما باید گفت؛ مجموعه اقداماتی که با هدف توسعه روستایی انجام می شود بازخورد و برآیند آن باید حفظ جمعیت روستایی باشد اگر این اتفاق نیفتاد قطعا یک جای کار مشکل دارد.
این جامعه شناس گفت: نگاه غالب که از توسعه روستایی می شود توسعه اقتصادی است و طی دهه های گذشته تا کنون از سایر جنبه توسعه اعم از توسعه فرهنگی و اجتماعی روستاها فراموش شده است .
هیات اندیشه ورز باید متشکل از افراد متخصص باشد
وی با اشاره به راه اندازی هیات های اندیشه ورزی بعد از گذشت چهار دهه در روستاها گفت: این هیات ها باید ترکیب و چینش صحیحی داشته باشند و اگر قرار است حاصلی داشته باشند باید متشکل از متخصصینی در حوزه های مختلف اعم از روانشناس، جامعه شناس باشد تا بتواند اثرگذاری مورد انتظار را داشته باشد.
کریمی افزود: شوراها و افرادی که بعنوان شورا در روستاها انتخاب می شوند هیچگونه آموزشی در این زمینه ندید اند و نتوانسته اند به وظایف فرهنگی و اجتماعی خود بدرستی عمل کنند.
این پژوهشگر با اشاره به شکاف درآمدی و فقری که در روستا در مقایسه با شهر وجود دارد گفت: این شکاف درآمدی باعث می شود روستایی با کمترین درآمد در حاشیه شهرها زندگی کند در صورتیکه اگر بتوان این شکاف درآمدی را از بین برد به همان نسبت می توان میزان جمعیت روستایی را هم بالا برد.
معیشتی بودن کشاورزی در لرستان
این جامعه شناس با اشاره به معیشیتی بودن بیشتر کشاورزی ها در روستاها گفت: قطعه بندی زمین های کشاورزی در روستاهای ما خیلی کم و اقتصادی معیشتی دارند پس نمی توان به چنین فردی که در روستا زندگی می کند مانع از مهاجرت او شد در شرایطی که ادامه زندگی برای او در روستا امکان پذیر نیست.
وی با اشاره به اینکه شکاف درآمدی یکی از عوامل فروپاشی اجتماعی است گفت: شکاف در درآمد نابرابری ایجاد می کند و در این نابرابری در همبستگی اجتماعی هم خود را نشان می دهد به اینصورت که میزان همبستگی اجتماعی را کاهش می دهد.
کریمی با اشاره به نگاه مرکز-پیرامون که در ایرن حاکم است گفت: در این نگاه تهران در مرکز توجه و مابقی پیرامون هستند و در ادامه همین نگاه، شهرهای نخستین مورد توجه قرار دارند که تمامی منابع را می بلند و سایر شهرها توجه نمی شوند.
روند کاهشی جمعیت روستایی
این پژوهشگر مسائل اجتماعی گفت: رشد جمعیت روستایی در لرستان و بروجرد روندی کاهنده دارد به اینصورت که هر سال در مقایسه با سال قبل کمتر می شود و به دیلایل فرهنگی حتی نرخ باروری هم کاهش یافته است؛ در ایران نرخ باروری 1.6 است و در لرستان نیز به همین صورت است که نرخ مناسبی نیست .
کریمی گفت: تمام فعالیت هایی که با هدف توسعه روستایی در روستاها انجام می شود در نهایت باید به ماندگاری جمعیت در روستاها منتج شود در غیر اینصورت فعالیت ها موفق نبوده اند.
وی با انتقاد از بی توجهی به تقویت فناوری در روستاها گفت: با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از اراضی کشاورزی در لرستان دیم است تاکید بیش از اندازه بر کشاورزی این استان غلط است در شرایطی که با کم آبی مواجه هستیم و تعداد سدها در این استان کم است اینکه نباید صرفا بر کشاورزی این استان تاکید شود.
این جامعه شناس گفت: روستاها باید به سمت فناوری پیش بروند و در شرایطی که کشاورزی معیشتی است هم نمی توان انتظار توسعه را داشت بلکه تنها دولت است که فراتر از بخش خصوصی و با از خودگذشتگی باید خود را درگیر توسعه روستایی کند.
وی گفت: منابع دولتی کمک کننده است و نگاه مسئولین باید به توسعه اصلاح شود ؛ تا زمانیکه به وضع موجود و صرفا در استانی همچون لرستان بر کشاورزی تاکید شود نتیجه همین است و توسعه ای رخ نخواهد داد.
ضرورت توجه به توسعه همه جانبه در روستاها
کریمی با بیان اینکه امر توسعه بدون توجه به مختصات انسان امکان پذیر نیست گفت: توسعه اقتصادی زیر بنای همه چیز است اما مباحث فرهنگی و اجتماعی و تعریفی که انسان از خودش دارد هم باید مورد توجه قرار گیرد.
این پژوهشگر مسائل اجتماعی با اشاره به افزایش تولیدی که در بخش کشاورزی رخ داده است گفت: در شرایطی هم که بیم کمبود مواد غذایی و افزایش جمعیت داده می شود به لطف بذرهای اصلاح شده میزان تولید محصولات افزایش یافت ولی این محصولات اغلب با الگوی کشت نابجایی همچون کاشت هندوانه و برنج بوده است که به خالی شدن سفره آب های زیر زمینی منتهی شده است.
ایجاد اشتغال پایدار راهکاری مهم در توسعه روستاها
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد گفت: یکی از راهکارهای مهم در توسعه روستا ایجاد اشتغال پایدار
برای روستائیان به خصوص قشر جوان است، اگر روستاها بتوانند رسالت خود برای تبدیل شدن به مناطق گردشگری حفظ کنند ورود گردشگر به روستا باعث توسعه و رونق اقتصادی در این مناطق می شود.
حجت اله یارمحمدی افزود: شهرستان بروجرد دارای چهار روستای هدف گردشگری است که در این چهار روستا مطالعات جامع روستایی انجام شده است.
وی اظهار داشت: امروز شهرت ونایی بروجرد از مرزها فراتر رفته و نیاز است تا با ورود یک سرمایه گذار و با مجوز سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری منطقه ونایی آماده پذیرایی از هزاران گردشگر داخلی و خارجی شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد بیان کرد: روستاهای شهرستان تاکنون هیج گونه مشکل امنیتی نداشته اند و گردشگران با امنیت کامل در روستاهای شهرستان بروجرد تردد دارند.
یارمحمدی اضافه کرد: برخی روستاهای بروجرد مانند قلعه حاتم، کوشکی، گیجالی و روستاهای دیگر دارای ابنیه تاریخی هستند که پل تاریخی قلعه حاتم یکی از جاذبه های منحصر به فرد در روستای قلعه حاتم است.
وی ادامه داد: برای تبدیل روستاهای شهرستان به قطب گردشگری نیاز به ایجاد تاسیسات گردشگری در روستاها با مشارکت بخش خصوصی داریم، زیرساخت ها توسط بنیاد مسکن، ادارات آب و برق و گاز و راه و شهرسازی و دهیاری ها و بخشداری های ایجاد می شود.
یارمحمدی با اشاره به اینکه اقامتگاه های بوم گردی در روستاها و مناطق عشایری و شهرها می تواند احداث شود، بیان کرد: اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان آمادگی دارد تا مجوز احداث اقامتگاه های بوم گردی را به افرادی متقاضی ارائه دهد، زیرا اقامتگاههای بوم گردی می تواند در جذب گردشگری در مناطق روستایی موثر باشد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد گفت: اگر روستائیان به اهمیت حضور گردشگر در روستا آشنا شوند و بدانند که حضور گردشگر در روستا باعث رونق اقتصادی می شود همه تلاش خود را برای حضور گردشگران در روستا انجام خواهند داد، الگو های موفقی از گردشگری روستایی در کشور وجود دارد که فرد روستایی توانسته با ایجاد مکانی در روستای خود صاحب درآمد های پایدار شود.
یارمحمدی با اشاره به اینکه صنایع دستی در روستاها می تواند در جذب گردشگر موثر باشد، افزود: روستاهای شهرستان دارای صنایع دستی و صنایع غذایی روستایی بسیاری هستند که می تواند مورد توجه گردشگران شود، مثلا در روستای ونایی تولید خیار شور و ترشیجاتیکی از ظرفیت های خوب برای جذب گردشگر است.
توسعه فرهنگی و اجتماعی در روستاها

بخشدار اشترینان گفت: توسعه روستایی نیازمند ابتدا نیازمند توسعه فرهنگی و اجتماعی است و برای تحقق این مهم هیات اندیشه ورز در سطح 39 روستای این بخش تشکیل شده که با بهره گیری از نظرات افراد تحصیل کرده، با تجربه و جوان به دنبال تحول فرهنگی و اجتماعی در روستاها هستند.
مقداد صارمی افزود: ماموریت اصلی شوراهای اسلامی و روحانیون مساجد به عنوان متولیان فرهنگی توسعه فعالیت های فرهنگی و اجتماعی در روستاها است، که با توجه به شرایط فرهنگی روستاها این مهم آنگونه که باید اتفاق نیفتاده است.
وی اظهارداشت: در 40 سال اخیر روستاها از همه ابعاد توسعه داشته اند از نظر امکانات، تکنولوژی و خدمات اما از نظر فرهنگی و اجتماعی بنا به تاکید مقام معظم رهبری و رییس جمهور ، روستاها آنگونه که لازم بوده توسعه نیافته اند.
وی تاکید کرد: وجود نزاع و درگیری در روستاها ناشی از عدم ارائه برنامه های فرهنگی و ضعف عملکرد برنامه صحیح از سوی روحانیت، شوراها و دهیاریها است.
بخشدار اشترینان با اشاره به اینکه مشکلات اقتصادی و کمبود آب عامل مهاجرت روستاییان به شهر است، بیان کرد: در ابتدای دهه 90 حدود 63 روستا مشکل کمبود آب داشتند که 38روستا شرایط بحرانی بود اما امروز روستای بحرانی نداریم.
صارمی علت کاهش جمعیت روستاها را عملکرد ضعیف ماموران سرشماری نفوس و مسکن 95 اعلام کرد و گفت: این افراد به وظیفه خود درست عمل نکرده جمعیت این بخش در سرشماری 32هزارو 980تن گزارش شده در حالی که جمعیت بخش اشترینان 45هزار نفر است و این اتفاق موجب شد تا در بحث سرانه دهیاری با مشکل برخورد کنیم.
وی افزود: در سال گذشته با تشویق افراد بیسواد اتفاق خوبی در روستای ونایی رخ داد و 30تن از افراد روستا جذب نهضت سواد آموزی شدند و با توجه به حمایت دولت و پرداخت وام کارگاه قالیبافی زنان سرپرست خانوار، تولید جوجه یک روزه، کارگاه تولید اجاق گاز در برخی روستاها و کارگاه های خیارشورگیری در روستای ونایی و کارگاه تولید مبل فعال است و در صورت حمایت بانکها این خدمات توسعه خواهد یافت.
وی ادامه داد: لایروبی انهار کشاورزی، جداول روستاها، بازگشایی جاده های بین مزارع، جلوگیری از سیلاب، جمع آوری زباله ها در روستاها انجام شده است.
مهاجرت به روستا و احیا روستاهای خالی از سکنه
وی افزود: مهاجرت معکوس از شهر به روستاها به صورت فصلی و دایم آغاز شده و این جای خرسندی دارد ولی باید در این راستا اقدامات بیشتری انجام شود.
بخشدار اشترینان گفت: با همکاری ادارات جهاد کشاورزی، بنیاد مسکن و دستگاه‎های خدمات رسان چهار روستای خالی از سکنه بروجرد احیا خواهند شد.
صارمی یادآور شد: به منظور توسعه رونق کشاورزی، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر، رونق تولید و استفاده بهینه از امکانات موجود روستاهای خالی از سکنه این بخش احیا خواهند شد.
وی اظهارداشت: این روستاها شامل کمره سفلی، کمره گودرزی، چغابل و مجید آباد " قلعه نو" که از حدود 30 سال پیش تا کنون به دلایل مختلف خالی از سکنه شده اند احیا می شوند.
بخشدار اشترینان بیان کرد: روستای چغابل به دلیل موقعیت آب و هوایی مطلوب و نیز برخوردار بودن از حدود 400 هکتار زمین زراعی مستعد دارای موقعیت مناسبی برای توسعه رونق صنعت، کشاورزی و دامداری است.
صارمی اضافه کرد: روستای مجید آباد " قلعه نو" نیز به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب برای توسعه صنعت بوم گردی مورد توجه قرار گرفته است.
وی ادامه داد: تلاش خواهد شد با پیگیری دستگاههای خدمات رسان آب و برق در مرحله اول و گاز و مخابرات در مرحله دوم بستر لازم برای احیا این روستاها صورت گیر

144 روستای بالای 20 خانوار دارد
رییس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی بروجرد گفت: شهرستان بروجرد دارای 186 روستا در 2بخش مرکزی و اشترینان است که 144 روستا بالای 20 خانوار بوده مابقی زیر 2 خانواره هستند .
سید حسین ریاضتی افزود: هم اکنون 57 درصد روستاها از طرح هادی برخوردار هستند که این میزان معادل 85 درصد جمعیت روستایی شهرستان است.
ریاضتی ادامه داد: عمده فعالیتهای دولت در راستای اجرای طرح هادی در روستاه های بالای 20خانوار است و مجموع روستاها دارای مطالعه نقشه طرح هادی بوده و این اقدام تاثیر فراوانی در راستای ارایه خدمات از سوی دستگاههای خدمات رسان در روستاها داشته است.
وی اظهار داشت: طرح هادی منبع درامدی برای دهیاریها ،جلوگیری از مهاجرت و ماندگاری روستاییان و ساماندهی به ساخت و سازهای روستایی ،صدور پروانه ساخت و جلوگیری از ساخت و ساز در حریم غیر قانونی در روستاها شده است.
ریاضتی تاکید کرد: در راستای اجرای طرح هادی تاکنون 600هزار متر مربع آسفالت در روستاها انجام شده است.که 350 هزار متر مربع در چهار سال اخیر انجام شده است.
هم اکنون 84 درصد از واحدهای روستایی بروجرد تبدیل به احسن شدند که نرم کشوری 42 درصد است این مهم بعد از زلزله سال 85 و آسیب 18هزار واحد مسکونی محقق شده است.
رئیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی بروجرد بیان کرد: برغم اینکه در چند سال اخیر اعتبارات ملی و استانی افزایش یافته و قیر رایگان نیز توزیع می شودمجموع اعتنبارات بنیاد مسکن برای اجرای طرحهای هادی باید سالانه 10برابر افزایش یابد .
ریاضتی اضافه کرد: تاکنون هشت هزار جلد سند روستایی در این شهرستان صادر شده و این درحالی است که روستاهای شهرستان بروجرد دارای حدود 25 هزار واحد مسکونی بوده که از این تعداد 34 درصد در روستاهای 2بخش مرکزی و اشترینان دارای سند مالکیت هستند.
وی اظهار داشت: اکنون حدود 14 هزار و 500 واحد مسکن روستایی فاقد سند مالکیت بوده که طرح سند دارنمودن با همکاری اداره ثبت واسناد بروجرد درحال اجرا است.
رئیس بنیاد مسکن انقلاب اسلامی بروجرد گفت: سالانه 300 واحد مسکن روستایی در این شهرستان با تسهیلات 400میلیون ریالی با سود پنج درصد و 13 ساله احداث می شود.
ریاضتی اظهارداشت: این شهرستان با 186 روستا دارای حدود 22 هزار واحد مسکونی بوده که از این تعداد 34 درصد در روستاهای 2 بخش مرکزی واشترینان دارای سند مالکیت هستند.
وی اضافه کرد: در حال حاضر 186 روستای فعال در 2بخش مرکزی و اشترینان این شهرستان وجود دارد که 144 روستا بالای 20 خانوار دارای مصوب طرح هادی هستند و 50 روستا نیز افق 10 ساله آنها به اتمام رسیده است.
ریاضتی اظهارداشت: طرح هادی روستایی شامل اجرای آسفالت، جدول گذاری، سنگ فرش پیاده رو و دیوارحائل، زیرسازی و کانال سنگی است که انتظار میرود دهیاریها در حفظ و نگهداری اقدامات انجام شده تلاش نمایند.
وی بر ارتقا سطح زیبا سازی و بهداشت در روستاها تاکید کرد و گفت: تلاش می شود با توجه به زیبا سازی روستاها برای جذب گردشگر و توریست نشستی با متولیان امر برگزار و کمیته ای در این راستا تشکیل شود.
وی افزود: با اقدامات انجام شده فاصله روستاها تا شهر کم شده و اغلب روستاها از خدمات آب ، برق ، گاز، اینترنت ، دستگاه عابر بانک و پست بانک برخوردارند.
1920/6052/7190/7273