ندای لرستان - قطار قطار وعده پشت‌هم ردیف می‌شود اما برای لرستان راه‌آهن نمی‌شود؛ این حکایت طرح ریلی جنوب است که حالا تبدیل به غم پار و غم پیرار و هرسال مردم لرستان شده است.

 احداث خط ریلی خرم‌آباد - دورود – اندیمشک از پروژه‌هایی است که تقریباً در خاطرات سه نسل لرستانی‌ها می‌توان ردی از آن یافت، طرحی که قرار بود مرکز لرستان را به راه‌آهن جنوب وصل کند ولی همچنان خبری از این وصال نیست.
ریشه مطالبه احداث خط آهن لرستان و اتصال مرکز استان به خط آهن سراسری به سه دهه قبل بازمی‌گردد اما در طول سال‌های اخیر می‌توان نخستین رد پا از ضرورت اجرای این پروژه را در سفر دور دوم هیئت دولت دهم به لرستان دید تا این پروژه در زمره مصوبات این سفر قرار گیرد.

اواخر سال 89 بود که بالاخره خبر اخذ مجوز کمیسیون ماده 32 پروژه‌های ریلی لرستان این طرح مهم را از یک خوان دیگر عبور داد تا این بار دیگر بهانه عدم توجیه اقتصادی پروژه به دستاویز مسئولان تبدیل نشود. از اخذ مجوز ماده 32 پروژه که بیش از هشت ماه گذشت مسئولان برای آغاز عملیات اجرایی این پروژه‌های ریلی مهم محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری وقت را به لرستان دعوت کردند تا مراسم آغاز عملیات اجرایی این پروژه‌ها در مهرماه سال 90 برگزار شود.
کلنگ زنی‌های بدون پشتوانه
این در حالی است که خط آهن لرستان دو سال بعد یعنی در سال 92 با چالش دیگری مواجه شد، چالشی که استاندار جدید لرستان از آن رونمایی کرد تا هوشنگ بازوند بگوید که پروژه‌های ریلی لرستان بدون هیچ‌گونه قرارداد و حتی نقشه‌ای آغازشده‌اند که این مشکل نیز با پیگیری‌های صورت گرفته طی ماه‌های پایانی سال 92 و ابتدای 93 رفع و بخشی از اعتبار این پروژه نیز تأمین شد.
از همان روزهای نخست راه‌آهن لرستان روی ریل بی‌اعتباری پیش می‌رفت و بارها این پروژه به حالت راکد درآمد تا به‌رغم گذشت هشت سال از آغاز رسمی عملیات اجرایی، این پروژه در آمار و ارقام مسئولان پسرفت داشته باشد ماجرای راه‌آهن لرستان حکایت جالب دیگری از کلنگ زنی‌های بدون پشتوانه در لرستان است، خط ریلی که ابتدا کلنگ زنی شد و سپس مسئولان برای تهیه نقشه‌های اجرایی و عقد قرارداد آن به صرافت افتادند تا قرارداد اجرای پروژه بالاخره دو سال بعد از کلنگ زنی ابلاغ شود.
اما این هم پایان ماجرا نبود، از همان روزهای نخست راه‌آهن لرستان روی ریل بی‌اعتباری پیش می‌رفت و بارها این پروژه به حالت راکد درآمد تا به‌رغم گذشت هشت سال از آغاز رسمی عملیات اجرایی، این پروژه در آمار و ارقام مسئولان پسرفت داشته باشد.
جدول زیر به‌تنهایی گویای اظهارات ضدونقیض مسئولان در دو سال اخیر در مورد روند پیشرفت پروژه راه‌آهن است، طرحی که گویا به‌جای پیشرفت، طی سال‌های اخیر عقب‌گرد داشته است.

عقب‌گرد یک پروژه در اظهارات مسئولان
علی علیخانی مدیرکل وقت راه و شهرسازی لرستان	18 فروردین 1397	در حال حاضر پیشرفت پروژه راه آهن 41 درصد است
سردار عبادالله عبداللهی فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء	13 اردیبهشت 1397	پروژه راه آهن در حال حاضر 51 درصد پیشرفت فیزیکی دارد
خیراله خادمی معاون وزیر راه و شهرسازی	28 تیرماه 1397	پروژه راه آهن در حال حاضر 35 درصد پیشرفت فیزیکی دارد
احمد مرادپور معاون وقت هماهنگی امور عمرانی استاندار لرستان	19 دی 1397	پروژه راه آهن خرم آباد 36 درصد پیشرفت فیزیکی دارد
محمد بیرانوندی نماینده مردم خرم‌آباد و چگنی در مجلس شورای اسلامی	23 بهمن 1397	پیشرفت 37 درصدی پروژه راه آهن خرم آباد
رضا خالقی مدیرکل راه و شهرسازی لرستان	28 بهمن 1397	در حال حاضر پیشرفت پروژه راه آهن خرم آباد 34 درصد است
محمد بیرانوندی نماینده مردم خرم‌آباد و چگنی در مجلس شورای اسلامی	17 مرداد 1398	پیشرفت 33 درصدی پروژه راه آهن خرم آباد

در حالی آخرین اظهارات مسئولان لرستانی از پیشرفت 33 درصدی پروژه حکایت دارد که سال 95 متولیان درصد پیشرفت راه‌آهن را 27 درصد اعلام کرده بودند، خوش‌بینانه نگاه کنیم طی چند سال اخیر این پروژه تنها 6 درصد پیشرفت داشته است که این میزان پیشرفت با تعطیلی پروژه فاصله چندانی ندارد.
درد همیشگی بی‌پولی
راه‌آهن لرستان تا مدت‌ها با دو سوژه «کمبود اعتبار» و بحث «اتصال به اندیمشک و راه‌آهن جنوب» سر زبان‌ها بود و هر روز خبری از بی‌پولی پروژه مخابره می‌شد به‌طوری‌که سید موسی خادمی استاندار لرستان اردیبهشت‌ماه سال گذشته گفت: مهم‌ترین مشکل این پروژه کمبود اعتبار است، از محل تهاتر فولاد، 380 میلیارد اعتبار برای این پروژه اختصاص‌یافته که 300 میلیارد آن جذب‌شده و 80 میلیارد دیگر نیز به‌زودی جذب می‌شود.
وی البته اعلام کرده بود که از محل پیوست بودجه 98 برای پروژه راه‌آهن خرم‌آباد منابع تعریف‌نشده است و در این زمینه باید پیگیری لازم را داشت.

احمد مرادپور معاون عمرانی وقت لرستان هم دی‌ماه سال 97 در جمع خبرنگاران با اشاره به وضعیت پروژه راه‌آهن دورود- خرم‌آباد اظهار داشت: تاکنون 400 میلیارد تومان در این پروژه هزینه شده است و امسال هم هنوز برای این پروژه اعتبار نداده‌اند. وی با بیان اینکه این پروژه اعتباری برای تملک اراضی ندارد، تصریح کرد: از دیگر مشکلات این پروژه، تغییر در سیستم کاری و مدیریتی قرارگاه خاتم است که پیمانکاری راه‌آهن دورود- خرم‌آباد را به عهده دارد.
عدم تخصص اعتبارات از سوی دولتی‌ها موجب گلایه فرمانده قبلی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء در اردیبهشت‌ماه سال گذشته هم شد به‌طوری‌که سردار عبدالهی در جریان بازدید از روند اجرای پروژه راه‌آهن دورود- خرم‌آباد با یادآوری اینکه یکی از مشکلات عمده این پروژه، موضوع تخصیص اعتبار است، گفت: «حجم بالایی از مطالبات را در پروژه‌های استان داریم که امیدواریم پرداخت شوند!»
ماجرای اتصال راه‌آهن لرستان به جنوب
اما علاوه بر موضوع کمبود اعتبار پروژه، مدت‌ها مسئولان از عدم اتصال خط ریلی دورود – خرم‌آباد به اندیمشک به‌عنوان یک چالش یاد می‌کردند تا استاندار لرستان بگوید: راه‌آهن دورود- خرم‌آباد اگر قرار باشد فقط دورود را به خرم‌آباد وصل کند ابتر می‌ماند، باید به اندیمشک وصل شود و نقش مهمی در اقتصاد کشور بازی کند.
خادمی گفته بود: امیدواریم این بخش را نیز به مرحله فعال شدن و تصمیم‌گیری وارد کنیم و انتظار داریم مجموعه شهرستان پل‌دختر هم بتواند از این امتیاز استفاده کند چون جزو درخواست‌های مردم آن منطقه است. قرار شد با حضور معاون وزیر راه پروژه‌های مناطق جنوبی استان را هم ببینیم و در مورد آن‌ها تصمیم‌گیری شود.

خیرالله خادمی معاون وزیر راه و شهرسازی هم بر این موضوع صحه گذاشت و در سفری که به لرستان داشت با بیان اینکه در بخش ریلی هم اعتقاد ما این است که اگر راه‌آهن دورود- خرم‌آباد به جنوب نرود تأثیرش کم است، تصریح کرد: حدود 1200 میلیارد باید هزینه کنیم تا راه‌آهن به خرم‌آباد برسد، این ریل را به‌صورت اتصال به محور جنوب طراحی کرده‌ایم.
پروژه ریلی خرم‌آباد وضعیت خوبی ندارد
و اما یکی از مسئولانی که صادقانه در مورد وضعیت راه‌آهن لرستان سخن گفت مرتضی باقری مشاور وزیر راه بود که دی‌ماه سال جاری با تأکید بر اینکه پروژه ریلی خرم‌آباد وضعیت خوبی ندارد، گفت: خواهش ما از استاندار لرستان این است که این پروژه به سامانه « نیپا » بیاید تا بتوانیم آن را پیگیری کنیم!
وی در حرف‌هایش سرخط‌های جدیدی داد و گفت: راه و شهرسازی لرستان هیچ پروژه‌ای در سامانه نیپا ندارد. اگر این پروژه به فراموشی سپرده شود و مجدداً بعداً کارگاه‌ها فعال شود هزینه بالایی برای عملیات تونل‌ها لازم است، خواهش ما از استاندار لرستان این است که پروژه ریلی خرم‌آباد به سامانه نیپا بیاید و جزو پروژه‌های اقتصاد مقاومتی قرار بگیرد تا بتوانیم آن را پیگیری کنیم.
اما استاندار لرستان می‌گوید: یکی از دلایل رکود این پروژه ریلی این بود که پولی که از محل سهام فولاد برای آن در نظر گرفته می‌شد دیگر تمام شد و در پیوست قانونی ردیف اعتباری نداشت! وزارت راه به ما قول داده که عدد خوبی برای پروژه ریلی لرستان امسال در نظر بگیرد، البته این پروژه، یک پروژه یک‌ساله و دوساله نیست و نزدیک دو تا سه هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد!
در انتظار شنیدن سوت قطار
وضعیت پروژه راه‌آهن لرستان بارها مستمسک طرح سوال از وزیر راه و شهرسازی در مجلس نیز بوده است به‌طوری‌که نماینده مردم خرم‌آباد و چگنی در مجلس شورای اسلامی، در اظهاراتی خطاب به وزیر گفته بود: «خیلی‌ها در انتظار شنیدن سوت قطار در خرم‌آباد فوت کردند، ای‌کاش بتوانیم آن را تمام کنیم!»

آخرین خبرها از راه‌آهن لرستان به بازدیدهای بهمن‌ماه مسئولان برمی‌گردد، استاندار از تعریف منابع مالی جدید برای پروژه راه‌آهن دورود- خرم‌آباد خبر داد و گفت: 120 میلیارد اوراق مشارکت برای این پروژه اختصاص‌یافته است.
خادمی توضیح داد: یکی از این منابع جدید اوراق مشارکت است که با پیگیری‌های وزارت راه و نمایندگان استان و آقای نوبخت، نهایتاً تبدیل به طرح انتفاعی شد و امروز مجموعه شرکت زیرساخت از مجموعه اوراقی که در اختیارشان است که 700 میلیارد است، 120 میلیارد را برای پروژه خرم‌آباد اختصاص دادند. در بخش پیوست بودجه هم اعتبار پروژه افزایش‌یافته است، این اعتبار معمولاً برای کارهای تملک اراضی بیشتر استفاده می‌شود و اعتبار این بخش برای سال آینده 45 میلیارد افزایش‌یافته است. از طریق ماده 56 که تأمین از طریق سیستم بانکی است نیز پیگیری لازم را می‌کنیم.
استاندار لرستان با تأکید بر اینکه از قرارگاه خاتم خواسته شد پروژه فعال نگه‌داشته شود هرچند طلبکار هم هستند، افزود: خوشبختانه دستور دادند پروژه فعال نگه‌داشته شود و در بخش‌های جدید هم کار شروع شود.
وعده‌های بی‌سرانجام
بنابراین گزارش، راه‌آهن لرستان یکی از سخت‌ترین مسیرهای ریلی کشور است که طول آن 114 کیلومتر بوده ولی نسبت به طول آن به علت وجود دو تا سه تونل و پل بزرگ و … کار سخت و بزرگی است. این پروژه باعث کم کردن مسیر بارهای ترانزیتی اصفهان به جنوب از ازنا و الیگودرز می‌شود ولی این کارها زمانی مؤثر است که این مسیر به شبکه ریلی جنوب متصل شود که در این زمینه نیز مطالعات فازهای 1 و 2 انجام‌شده است.

شاید بتوان نشانِ خوش‌بین‌ترین مسئول لرستانی در مورد پروژه راه‌آهن را به علی علیخانی مدیرکل وقت راه و شهرسازی لرستان داد که در فروردین‌ماه سال 97 گفت: پروژه راه‌آهن دورود - خرم‌آباد شهریورماه سال 98 افتتاح می‌شود!
در صورت تأمین اعتبار این پروژه می‌تواند ظرف 1.5 سال آینده به نتیجه برسد و کار روسازی آن اجرایی شود و درنهایت تا 2.5 سال آینده مورد بهره‌برداری مردم استان قرار گیرد حالا در انتهای سال 98 مدیرعامل هلدینگ راه و شهرسازی قرارگاه خاتم‌الانبیاء در بازدیدی که بهمن‌ماه از روند اجرای پروژه داشته است، می‌گوید: در صورت تأمین اعتبار این پروژه می‌تواند ظرف 1.5 سال آینده به نتیجه برسد و کار روسازی آن اجرایی شود و درنهایت تا 2.5 سال آینده مورد بهره‌برداری مردم استان قرار گیرد.
گویا ماجرای تأمین اعتبار و حتی تملک اراضی محل اجرای این پروژه هم همچنان به قوت خود باقی است، طوری که حاجی زمانی اعلام کرده است: قرارگاه خاتم این آمادگی را دارد که پروژه را ادامه و به اتمام برساند، اما باید مسئولان استانی و ملی تلاش کنند که مشکل اعتباری و سایر مسائل این پروژه حل شود تا پروژه با سرعت مناسب عملیاتی شود.
این اظهارات یعنی «نقطه سر خط»، راه‌آهن لرستان همچنان با همان مشکلاتی که ابتدای کلنگ زنی داشت دست‌وپنجه نرم می‌کند و گویا همتی برای گره‌گشایی هم وجود ندارد، شاید باید چند نسل دیگر در لرستان در آرزوی عبور خط ریلی از شهرشان باقی بمانند تا شاید فرجی حاصل شود.
استان لرستان با سابقه 70 ساله عبور خط آهن به‌عنوان شاهراه ترانزیتی کشور نیازمند توسعه خطوط ریلی است، موضوعی که می‌تواند کمکی جدی به ناوگان حمل‌ونقل ریلی کشور نیز باشد تا در کنار خطوط ریلی قدیمی و فرسوده عبوری از این محدوده خط آهن جدید با ظرفیت‌های مناسبت‌تر ایجاد شود.