بزرگنمايي:

ندای لرستان - دورود- روزگار تارِ رودخانه «تیره»، حکایت فاجعه زیست‌محیطی است که هرسال در سکوت مسئولان تکرار می‌شود تا کشت محصولات آب‌دوست، خشک‌سالی، عدم رهاسازی حق آبه و... خشکی «تیره» را رقم بزند.

 رودخانه تیره یکی از رودخانه‌های مهم شهرستان دورود است که سال‌هاست در بستر دشت سیلاخور و شهرستان دورود جریان دارد. رودخانه تیره از سرشاخه‌های رودخانه سزار و در پی آن رودخانه دز است.
اما این روزها رودخانه «تیره» روزگار تیره‌وتاری را سپری می‌کند؛ بستر رودخانه خشک‌شده و آبزیان آن در گودال‌ها و آبگیرهای گل‌آلود باقی‌مانده، جان می‌دهند. رودخانه تیره حالا دیگر به یک رودخانه فصلی تبدیل‌شده که تنها در ایامی از سال آب دارد و از اوایل تابستان رو به خشکی می‌رود و با دستانی خالی از آب قتلگاه صدها هزار ماهی می‌شود.
امسال نیز مسئولان از همان ابتدای تابستان از خشک شدن کامل رودخانه تیره تا پایان تیرماه خبر دادند و حالا این رودخانه روزهای خشک خود را در تابستان طی می‌کند و درعین‌حال با مرگ صدها هزار ماهی شاهد فاجعه‌ای زیست‌محیطی نیز است.
دسته‌گلی که وزارت نیرو به آب داد
نکته قابل‌تأملی که شاید عامل اصلی وقوع این فاجعه زیست‌محیطی در رودخانه «تیره» باشد، دسته‌گلی است که وزارت نیرو در احداث 2 سد بر روی یک حوضه آبریز، به آب داد. احداث دو سد کمال صالح در استان مرکزی و سد مروک در لرستان بر روی حوضه آبریز رودخانه «تیره»، سطح این حوضه آبریز را به‌شدت کاهش داد. حالا با عدم رهاسازی حق آبه زیست‌محیطی رودخانه «تیره» دورود از سد کمال صالح استان مرکزی، این رودخانه در ابتدای تابستان به‌سرعت خشک می‌شود.

سد کمال صالح در حالی در سال 84 کلنگ زنی شد که دو سال قبل از آن سد مروک آغازشده بود و متولیان امر باید از همان روز به این موضوع می‌اندیشیدند که قرار است چگونه سد 130 میلیون مترمکعبی مروک در پایین‌دست سد 120 میلیون مترمکعبی کمال صالح پر شود و درعین‌حال خطری متوجه زیستگاه‌های پایین‌دست این دو سد یعنی رودخانه «تیره» نشود.
حق «تیره» را ندادند
این در حالی است که علاوه بر سهم 20 میلیون مترمکعبی که باید سد کمال صالح به‌عنوان حقابه به سد مروک لرستان بدهد، باید سهم 10 میلیون مترمکعبی محیط‌زیست منطقه نیز اختصاص داده شود، موضوعی که باگذشت سال‌ها از این ماجرا تاکنون تحقق پیدا نکرده است و حالا شاید باید مسئولان حفاظت محیط‌زیست لرستان، آب منطقه‌ای لرستان، نمایندگان مردم در مجلس و مجموعه مدیریت ارشد استان با اقدام قانونی نسبت به دریافت حقابه لرستان اقدام کنند.

مهرداد فتحی بیرانوند مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان در این رابطه گفت: به دلیل خشک‌سالی‌های چند سال اخیر دبی رودخانه «تیره» به‌شدت کاهش پیداکرده است و معمولاً در این فصل سال و با توجه به خشک‌سالی‌های اخیر به‌طور کامل خشک می‌شود.
ده‌ها هزار قطعه از ماهی‌های در معرض مرگ به پشت سدها انتقال یافتند
وی بابیان اینکه با توجه به گودال‌ها و آبگیرهای موجود در مسیر این رودخانه آبزیان و بالأخص ماهیان در آن‌ها تجمع پیدا می‌کنند، تصریح کرد: براثر تبخیر آب این گودال‌ها و بعضاٌ برداشت‌های غیرمجاز، حیات آبزیان موجود در آن‌ها به‌شدت در معرض تهدید قرار می‌گیرد و باعث مرگ‌ومیر آن‌ها می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست لرستان ادامه داد: امسال هم مانند سنوات گذشته با همکاری ادارات محیط‌زیست، آبفا، آبفار و دوست داران محیط‌زیست و با توجه به امکانات شهرستان و استان اقدام به انتقال ده‌ها هزار قطعه از این ماهی‌ها به پشت سدها و رودخانه‌های جاری شهرستان دورود شد.
علت خشکی رودخانه تیره دورود چیست؟
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان کاهش بارندگی‌ها، کشت محصولات آب‌دوست و کاهش سطح حوضه آبریز به علت احداث سد کمال صالح را 3 عامل اصلی خشکی رودخانه «تیره» دورود می‌داند.

رضا میرزایی گفت: کاهش 15 درصدی بارندگی‌ها، قطع ارتباط هیدرولوژیکی و کاهش حدود 70 درصدی سطح حوضه آبریز رودخانه تیره با احداث سد کمال صالح استان مرکزی در بالادست و کاشت محصولات آب‌دوست و کشت دوم در فصل تابستان در اراضی حاشیه رودخانه، سه عامل اصلی خشک شدن رودخانه «تیره» دورود است.
وی در خصوص وضعیت بارش‌ها در محدوده مطالعاتی رودخانه «تیره» دورود گفت: بر اساس آمار شبکه باران‌سنج شرکت آب منطقه‌ای لرستان، میزان بارش در حوضه آبریز رودخانه تیره حدود 476 میلی‌متر بوده که نسبت به دوره مشابه سال گذشته که 562 میلی‌متر بوده، حدود 15 درصد کاهش نشان می‌دهد.
حجم رواناب‌های رودخانه تیره دورود 78 درصد کاهش یافت
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان افزود: حجم رواناب‌های رودخانه تیره دورود از ابتدای سال آبی جاری (اوایل مهرماه 96) تاکنون درمجموع 14.8 میلیون مترمکعب بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل حدود 78 درصد کاهش و نسبت به میانگین آمار بلندمدت حدود 87 درصد کاهش نشان می‌دهد.

میرزایی بیان داشت: آبدهی رودخانه تیره در پایان تیرماه در محل دورود معادل یک مترمکعب در ثانیه بوده که نسبت به سال گذشته و دوره آماری حدود 50 درصد کاهش نشان می‌دهد.
احداث سد کمال صالح استان مرکزی بر رودی رودخانه تیره در فاصله 20 کیلومتری بالادست سد مروک، باعث قطع ارتباط هیدرولوژیکی حوضه آبریز رودخانه شده است
وی تصریح کرد: علاوه بر کاهش بارندگی‌ها، یکی دیگر از عوامل اصلی کاهش شدید آبدهی رودخانه تیره دورود، احداث سد کمال صالح استان مرکزی بر رودی رودخانه تیره در فاصله 20 کیلومتری بالادست سد مروک بوده که باعث قطع ارتباط هیدرولوژیکی بخش عمده مساحت حوضه آبریز رودخانه شده است، به‌طوری‌که حدود 70 درصد از مساحت حوضه آبریز سد مروک را کاهش داده است، لذا عدم رهاسازی حق آبه سد مروک، تأثیر منفی شدیدی بر آبدهی رودخانه تیره داشته و باعث مشکلات زیست‌محیطی در پایین‌دست رودخانه شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان افزود: عامل سوم کاهش آبدهی رودخانه تیره، کاشت محصولات آب‌دوست به‌ویژه برنج‌کاری در اراضی حاشیه رودخانه است که علی‌رغم اطلاع‌رسانی به‌موقع در خصوص عدم کاشت محصولات آب‌دوست از طریق رسانه ملی، مطبوعات، نصب پلاکارد، دادن اخطاریه به کشاورزان و در موارد زیادی برخوردهای قضایی، متأسفانه کشاورزان تمکین نکردند و در چندین مورد با نیروهای گشت و بازرسی و کارکنان اداره منابع آب دورود برخورد فیزیکی داشتند.
میرزایی ادامه داد: بیشترین تخلفات در حوزه آب در سطح لرستان، مربوط به شهرستان دورود است، به‌طوری‌که در سه‌ماهه اول سال جاری تعداد 7 دستگاه حفاری غیرمجاز به‌طور شبانه مشغول حفر چاه غیرمجاز بودند شناسایی و با حکم قضایی توقیف شدند.

وی تصریح کرد: متأسفانه فشارهای سیاسی و اجتماعی در این شهرستان مانع از برخورد قانونی ما با متخلفین حوزه آب و حتی وصول آب‌بها از کشاورزان و مطالبات ما از دستگاه‌های اجرایی می‌شود.
با چه منطقی حق آبه زیست‌محیطی «تیره» رهاسازی نمی‌شود!
معاون اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان در این رابطه گفت: مکاتبات متعددی پیرامون پرداخت حق آبه زیست‌محیطی رودخانه «تیره» دورود داشته‌ایم و در جلسات مختلف شورای حفاظت از رودخانه‌ها مشکلات این حوزه را مطرح کرده‌ایم.
الهام برنا بابیان اینکه 30 درصد دبی پایه رودخانه باید رهاسازی شود، تصریح کرد: حتی مکاتباتی در سطح استانداری در این رابطه داشته‌ایم اما به نتیجه نرسیده‌ایم.

وی با تأکید بر اینکه مشکلات رودخانه «تیره» به مسائل مدیریتی برمی‌گردد، در خصوص عدم رهاسازی حق آبه زیست‌محیطی سد کمال صالح استان مرکز گفت: مسئولان باید پاسخ بدهند که چرا سهم لرستان را بلوکه کرده‌اند و منتقل نمی‌کنند، با چه منطقی این کار را می‌کنند.
معاون اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان خاطرنشان کرد: این اقدامات منجر به وارد شدن خسارت به محیط‌زیست شده است و این خسارات قابل‌پیگیری قانونی است.
به‌هرروی نجات محیط‌زیست منطقه و جلوگیری از خشک شدن رودخانه «تیره» شهرستان دورود نیازمند اقدام هماهنگ دستگاه‌های ذی‌ربط است تا این فاجعه زیست‌محیطی هرسال تکرار نشود و در سکوت مسئولان وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست این روند استمرار داشته باشد .