ندای لرستان - خرم‌آباد - زن سالخورده در حالیکه دستهایش را روی هم بر سینه گذاشته و در بستر خشک شده روخانه " کشکان" در جوار شالیزار کوچکش ایستاده بود، مویه (آهنگ لری غمگین) می خواند، صدایش آنچنان سوزناک بود که گویی عزیزی را از دست داده است.

نامش " گل نسا" است، نواهای غمناک محلی را با آهنگی سوزناک زمزمه می کند و گاهی هم صدایش بلند می شود، اغراق نیست اگر بگوییم سیل اشک از چشمانش جاری است، همچنان که او را نگاه می کنم، " کشکان" هم در مقابل من نظاره گر گریه های سوزناک این مادر اهل شهرستان چگنی لرستان است.
شالیزارها ترک برداشته اند و خبری از عطر برنج در فضا نیست، ویرانی های خشکسالی در آبادی های همسایه کشکان رود به چشم می آید، باورم نمی شود اینجایی که ایستاده ام و لب های زمین زیرپایم از خشکی ترک برداشته همان رودخانه کشکانی است که در سیل 98 آنچنان طغیانگر و رام نشدنی بود که هرچه در مسیر حرکتش داشت با خود می برد و موج های سهمگینش بود که در خانه های مردم می رقصید و زندگی های چندین ساله را همچون پرکاهی در گرداب خود حرکت می داد.
اینجا همه غم دارند، پیرزنی که دلتنگ عطر شالیزار است، کشکانی که آب ندارد، آه ندارد با ناله سودا کند، کودکانی که به جای شنای تابستانی در حاشیه کشکان، خاک و غبار بستر خشک شده آن را بر سر و صورت دارند، مردانی که به خاطر خشکی سیلابی ترین روخانه لرستان کشاورزی را رها کرده و برای یافت شغلی هرچند موقت به شهر رفته اند، مادران اندوهگینی که دیگر بساط قالی شوییشان در دامان کشکان گسترده نیست.
و من، وقتی به یاد می آورم فروردین سال 98، سیل کشکان با هزاران خانه و زمین زراعی چه کرده بود باورم نمی شود اکنون در کف خشک آن رودخانه ایستاده ام.
کشکان دیگر نه سیلابی ترین رودخانه لرستان بلکه به نهری کوچک و بی جان تبدیل شده است و انگار جان ندارد حتی تکان بخورد، در برخی جاها ارتباط رود قطع شده است و شن های داغ و زمین خشک است که خودنمایی می کند، اصلا به سختی می توانم خود را قانع کنم که اینجا رودخانه است.
کشکان که روزی مقصر اصلی خرابی ها در لرستان بود و موج های آن آنقدر بلند شده بود که سقف خانه ها و بالاتر از آن را در بر می گرفت امروز آنچنان فرودست و تهی دست شده است که حتی جایی برای ماهیان ندارد، آغوشش خالی از موج های کوتاه و بلند است، صدای جاریش به گوش نمی رسد چراکه ساکت و بی حرکت در حال جان دادن است.
در جاهایی هم که بستر کشکان همچنان نفس می کشد پایم را داخل آب می گذارم، به سختی تا مچ می رسد، مانند کسی که حوصله نداشته باشد کشکان هم آرام و بی تحرک در بستر خود سکوت کرده است و آفتاب سوزان تابستان هم بی محابا نفس های آخرش را تبخیر می کند و شاهرگ حیات لرستان نفسی برای کشیدن ندارد.
اینجا زمین و کشاورزی حکم عزیز دوست داشتنی را برای روستاییان دارد، مثل بچه شان است و کشکان بود که زندگی روستاییان چگنی، پلدختر و کوهدشت را سرسبز نگه داشته بود، وقتی آب نباشد، کشاورزی نیست و طبیعی است که پیرزنی بر بالین کشکان نیمه جان و کشت خود مویه بخواند و آنها را همچون عزیزی از دست رفته بداند.
چند سال اخیر خشکسالی در لرستان بود اما انگار امسال بدترین روی خود را به کشکان نشان داده است و قدرت نمایی های سیل 98 را جبران می کند، این روزها خشکسالی در مقابل کشکان قدعلم کرده است و موج های پی در پی گرما است که به جای موج آب خودنمایی می کند، درست مثل فواره ای که وقتی به اوج می رسد آغاز پایانش فرا می رسد، کشکان هم فروردین 98 در اوج فواره بود و اکنون به آخرین مرحله های سقوط رسیده است.

کشکان سیل خیزترین رودخانه لرستان و سرچشمه اصلی رودخانه کرخه می‌باشد و حوزه آبریز کشکان با مساحت بیش از 66 هزار کیلومتر مربع در ناحیه جنوب غربی ایران واقع شده‌است.
کشکان رود در پنج کیلومتری شهر ویسیان چگنی در روستایی به نام دوآب به رودخانه "گلال" خرم آباد می‌پیوندد و حدود یک سوم خاک لرستان را در بر می‌گیرد که بخش عمده آن از شهرستان چگنی سرچشمه گرفته و می‌گذرد و رودهای کوچکتری از شهرستان‌های نورآباد، خرم‌آباد، کوهدشت، الشتر و پلدختر در طول مسیر به آن اضافه می‌شوند.
حوزه آبخیز رودخانه کشکان در تقسیم‌بندی هیدرولوژی ایران جزئی از حوزه آبریز خلیج فارس به حساب می‌آید، در جنوبی ترین شهر لرستان به بیشترین وسعت و شدت می رسد و به صورت رواناب از این استان خارج و وارد خوزستان می شود، کشکان در ابتدا وارد رودخانه سیمره می شود و سپس به رودخانه زال، کرخه و در آخر به تالاب هورالعظیم می ریزد.
کشکان با طول 300کیلومتر یکی از سیل خیزترین رودخانه های ایران به شمار می رود و قسمتی از آن که در شهرستان پلدختر قرار دارد که فروردین سال 98 موجب عظیم ترین و بی سابقه ترین سیل ایران شد به نحوی که دبی آن در پلدختر از چهار هزار و 600 متر مکعب در ثانیه گذشت و بر اساس اعلام مسوولان بیش از 10 هزار میلیارد تومان خسارت در لرستان به ویژه پلدختر بر جای گذاشت.
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان رودخانه کشکان در محل پلدختر اکنون با دبی 4.2 مترمکعب بر ثانیه نسبت به سال گذشته (با 23 مترمکعب بر ثانیه)، حدود 82 درصد و نسبت به خرداد سال جاری حدود 87 درصد کاهش داشته است.
داریوش حسن نژاد گفت: کشکان در مقاطعی به طور کامل خشک شده است و پیش بینی می شود با توجه به گرمای هوا و کشت برخی محصولات آبدوست برخلاف الگوی کشت، کاهش دبی این رودخانه ادامه داشته باشد.
وی افزود: پمپاژ آب و افت شدید دبی کشکان موجب شده است اراضی و باغات در حاشیه این رودخانه در معرض بی‌آبی و نابودی قرار گیرد و حدود 80 درصد کشاورزی پلدختر به دلیل این امر در حال تهدید است.
وی افزود: کاهش نزولات جوی در سال آبی جاری باعث کاهش شدید منابع آب زیرزمینی و آبدهی رودخانه‌های استان شده است به طوری که دبی رودخانه‌های اصلی لرستان در خرداد ماه سال آبی جاری نسبت به دوره مشابه سال گذشته به طور متوسط 69 درصد و نسبت به متوسط طول دوره آماری بلند مدت 79 درصد کمتر شده است و رودخانه‌هایی چون کشکان، سیلاخور، مادیان رود و کاکاشرف در مقاطعی با 100 درصد کاهش آبدهی، کاملا خشک شده‌اند.
وی تصریح کرد: منابع آب رودخانه ای و چشمه های استان امسال در مقایسه با سال گذشته به ترتیب 79 و 58 درصد کاهش دبی داشته وافت آبخوان های استان نیز 140 سانتیمتر گزارش شده است.
مدیرعامل آب منطقه ای لرستان اضافه کرد: بارندگی های سال آبی امسال در استان نسبت به سال گذشته 43 درصد کاهش داشته و هم اکنون 102 میلیون متر مکعب آب پشت 6 سد استان وجود دارد که 47 میلیون متر مکعب کمتر از مدت مشابه سال گذشته است.
برچسب‌ها
خشکسالی شرکت آب منطقه ای لرستان
پروندهٔ خبری
بحران خشکسالی در ایران