چاپ

ندای لرستان - خرم‌آباد - بوی خانه‌ کاه‌گِلی پدربزرگ را دوست داشتم، همیشه آخر هفته برای بازی و بوی کاه‌گِل خانه قدیمی، روانه روستای خانه مادری می‌شدیم، آنجا صفایی داشت که امروز آن را در هیچ جایی نمی‌بینیم.

پشت دیوارهای کوتاه خانه‌های گلی روستا، نوای خوش زندگی دیگر شنیده نمی‌شود، خانه‌های کاه‌گِلی از بین رفته و روستاها نمای شهری گرفته است، دیگر خانه‌های روستایی و شهری با هم تفاوتی ندارند و زندگی روستایی و شهری در خانه‌های آجری یکی شده است.
این روزها وقتی وارد روستاها می‌شویم، نه تنها بوی کاه‌گِل خانه‌های قدیمی را حس نمی‌کنیم، بلکه رنگ زندگی شهری هم در روستاها بیشتر نمود دارد، بوی نان در نانوایی‌های روستایی به مشام نمی‌رسد، صدای گنجشک‌ها در روستاها کمتر به گوش می‌رسد، چون سکوت روستاها شکسته شده و شهرنشینی آنجا رونق گرفته و خانه‌های کاه‌گِلی جای خود را به ویلاهای لاکچری داده است.
ساختمان های بلند و لاکچری در میان روستاهایی بسیار زیبا نمای روستایی را از بین برده است، ویلاهایی که در طبقات سه به بالا سر به آسمان کشیده و در دل روستاها جا خوش کرده اند، سقف های شیروانی مدرن هم در روستاها خودنمایی می‌کند، ویلاهایی ساخته شده که گویی در دل شهر است و نمای روستاها را به نمای شهری مبدل کرده است.
اغلب روستاهای نزدیک شهر خرم‌آباد با ویلاهای لاکچری افراد با تمکن مالی بالا رنگ عوض کرده و خانه های زیبا در دل روستاهای سرسبز استان برای تفریح های آخر هفته ساخته شده است.
شاید روزی همین افراد برای خانه های کاه گلی این روستاهای با آب و هوای بسیار مطبوع وارد روستا می شدند اما امروز خانه های ویلایی ساخته اند تا در تعطیلات، جایی خوش آب و هوا را برای تفریح و سرگرمی خود و خانواده شان داشته باشند.
یادم می آید وقتی می خواستم وارد روستایی شوم همیشه دوست داشتم از سر خیابان اصلی آن پیاده بروم، چون نمایی که خانه های کاه گلی داشتند، بسیار برایم جذاب و بوی کاه گل برایم خوشایند بود، صدای جیک جیک گنجشک ها و نوای خوش آنها شادم می کرد، وقتی از کوچه های خاکی راه می رفتم لباس هایم خاکی می شد، چند دقیقه ای مشغول تمیز کردن لباس ها از خاک می شدم، این را هم دوست داشتم.
سرسبزی و زیبایی روستا بسیار چشم نواز بود، در روستای مادریم که تنها حدود پنج کیلومتر با شهر فاصله دارد، از ابتدا تا انتها، خیابان و کوچه هایش را نگاه می کردم، درست است همه خانه ها یکی بود و همه از جنس کاه گل، اما دیوار چین های کوتاه آن همیشه برایم سوال بود که چرا اینقدر کوتاه است، مگر اینجا دزد ندارد، اما صفا و صمیمیتی که بین روستاییان بود همه را کنار هم جمع می کرد.
انتهای روستا هم چشمه ای بود که آب بسیار خنک و در فصل سرما نیز بسیار سرد داشت که حتی نمی توانستیم چند ثانیه دست را زیر آب نگهداریم، این هم بسیار دلنشین بود، صدای شر شر آب در روستایی با سکوتی بسیار زیبا و صدای دلنواز گنجشک ها همه چیز را زیبا کرده بود. همیشه دلم می خواست جمعه برسد تا به روستا برویم.
اما امروز دیگر آن روستا، هیچکدام از این جذابیت ها را ندارد، سکوت ندارد، صدای گنجشک ها در میان هیاهو و صدای خودروها دیگر شنیده نمی شود، چشمه نیز دیگر خروشان نیست، حدود 20 سال بدون آب بود و سال گذشته بخاطر پرآبی و باران فراوان در خرم آباد، جرعه ای از آب در آن دیده شد، روستا دیگر نمای شهری دارد، شهری که فقط نام روستا را یدک می کشد، نمای همه ساختمان های روستا نیز شهری شده است و دیگر از کاه گل خبری نیست.
طاقچه های کاهگلی با قاب های کوچک پدر که بر دیوارها بود همه برداشته شده است، آشپزخانه هایی که فقط یک یخچال و گاز در آن جای داشت و کابینت به آن مفهوم در خانه های قدیمی نبود، اکنون رنگ باخته و کابینت های گرانقیمت و ویلاهای لاکچری و ساختمان های بلند با ساختاری امروزی جای خود را به آشپزخانه های گرم قدیمی با غذاهای خوشمزه مادربزرگ داده است.
دیگر پشت پرچین های کوتاه خانه‌های کاه‌گلی روستا نمی توان بافت جاجیم‌ ، قالی وگلیم را دید، معماری روستایی با سقف های چوبی تغییر کرده و خانه های آجری و با سقف هایی از آهن جای آن را گرفته است.
یکی از شهروندان خرم آبادی می گوید: همه جاذبه و زیبایی روستاها به ساختار و بافت قدیمی آنها بستگی دارد که به دلیل ساخت و سازهای شهری در مناطق روستایی همه چیز تغییر کرده و تقلید از شهرها به روستاها رسیده و خانه هایی با مدل خانه های شهری در روستاها ساخته شده است.
محمود که با 50 سال سن هنوز در روستای رباط نمکی در 20 کیلومتری خرم آباد زندگی می کند، افزود: خانه های قدیمی روستایی صفایی دیگر داشت، دیوارهای کوتاهی که داشتند باعث می شد همسایه ها با هم ارتباط نزدیک تر و صمیمانه تری داشته باشند، حتی از روی پرچین های کوتاه دیوار به همدیگر غذا و هر وسیله دیگری که نیاز داشتند رد و بدل می کردند، اما اکنون خانه های روستایی نیز با دیوارهای بلند ساخته شده که هیچ راه ارتباطی با هم ندارند.
وی ادامه داد: مبلمان روستا از خانه‌های کاه گلی و فرسوده به شکل خانه های مدرن درآمده است، البته در برخی روستاها، بخشی از بافت روستا فرسوده و خانه‌ها قدیمی است که با اندکی تعمیر و بازسازی می‌شود معماری قدیمی را احیا کرد، خانه‌های روستای به شیوه ای امروزی درآمده و همین موضوع باعث شده است که جوانان علاقه‌ای به کار در روستا نداشته باشند.
بنا بر سرشماری سال 95 تعداد کل روستاهای استان لرستان سه هزار و 415 روستا است که 2 هزار و 985 روستا دارای سکنه و 430 روستای آن نیز خالی از سکنه است.
بنای دیوارهای نامهربانی در روستاها
عطا حسن پور پژوهشگر و باستان شناس لرستانی نیز در گفت و گو با ایرنا درباره اینکه چرا برخی روستاهای لرستان اکنون ساختار سنتی ندارند می گوید: خوشبختانه همه روستاهای لرستان دچار ساختار مدرن نشده اند و برخی از این روستاها همچنان شکل و شمایل سنتی خود را حفظ کرده اند، البته روستاهایی که با شهر فاصله چندانی ندارند و روستاهایی که طرح هادی روستایی برای مقاوم سازی در آنها اجرا شده است، به روش مدرن شهری روی آورده اند.
وی اظهار داشت: اما برای جلوگیری از این فرایند اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان، برخی از روستاهای بکر و زیبای استان را به عنوان روستاهای هدف گردشگری تعریف کرده است، چون این روستاها جنبه های تاریخی و فرهنگی دارد و به عنوان مکان هایی با ظرفیت های گردشگری بالا معرفی شده است تا بتوانیم از این طریق بافت و بوم متناسب با اقلیم آنها را حفظ کنیم.
وی ادامه داد: متاسفانه برخی از این روستاها که تا سال های گذشته بکر و دست نخورده بود، سال های اخیر تغییراتی در آنها ایحاد شده است که نمونه آن را می توان روستای "سنگتراشان " بیان کرد چرا که تا سال 90 هیچ تغییری در آن لحاظ نشده بود و حتی کد واحد نوسازی نداشت، تمام منازل آن کاه گلی بود و به عنوان ماسوله لرستان معروف بود اما در چند سال اخیر که پای طرح هادی روستایی به این روستا باز شد و تسهیلات نوسازی و مقاوم سازی به واحدهای مسکونی روستایی داده شد، تغییراتی در خانه های آن ایجاد شد.
حسن پور افزود: متاسفانه برخی از این واحدها که وضعیت خانه ها را از سنتی به مدرن تغییر داده اند، چشم انداز قدیمی این روستا را به هم زده اند و دیگر آن نمای زیبای روستا در این مکان بسیار دیدنی و گردشگری به هم خورده است.
وی اضافه کرد: هنوز تعدادی از روستاهای لرستان مانند روستای "پیوست" در بخش پاپی با پنج کیلومتر فاصله با آبشار نوژیان، "ده گاه" و "پیل گاه" به عنوان سه روستای دهستان "کشور" بخش پاپی هنوز دست نخورده و بکر مانده اند، روستای "دارخاتون" نیز بافت سنتی خود را حفظ کرده است و "چال فهره" و "دستگرد" در الیگودرز نیز همچنان سنتی مانده اند.
وی تصریح کرد: روستاهای دور از دسترس شهر و آزادراهها دست نخورده مانده است، در برخی دیگر از روستاها مانند "تخت چان" یا "کرکی" نیز مردم هنوز در کپر زندگی می کنند و سیستم کپرنشینی در این روستاها رعایت می شود و به شیوه سنتی دست نخورده باقی مانده اند.
این پژوهشگر و باستان شناس لرستانی گفت: ما مخالف توسعه یافتگی روستاها نیستیم اما گردشگر وقتی به روستایی می آید دوست دارد بافت قدیمی و سنتی روستاها را با خانه های کاه گلی مشاهده کند، بنابراین شاید خانه های مدرن در دل روستاهای سرسبز و زیبای لرستان جذابیتی نداشته باشد و می توان گفت چیزی که گردشگر را جذب می کند همین خانه های کاه گلی، با بوی نان داغ و بوی اسپند زنان روستایی برای استقبال از گردشگران است.
وی معتقد است مردمی که برای جاذبه های گردشگردی و مناطق دیدنی همچون روستاهای بکر یک استان می آیند دیگر نیازی به خانه های آهنی و آجری ندارند، آنها آرامش روحی خود را در خانه های کاه گلی می جویند و می خواهند چند روز آرامش را در چنین روستاهایی به دست بیاورند اما وقتی روستاها هم شکل شهری به خود بگیرند، دیگر آن آرامش در روستاها یافت نمی شود و جذب گردشگر هم امکانپذیر نیست.
وی ادامه داد: به گفته برخی روانشناسان بوی کاه گل آرامش بخش است چون خاک از عناصر اربعه است، حتی بوی آن برای نفس کشیدن بسیار خوب است، البته خود خاک کاه گل نیز در خانه های روستایی به عنوان عایقی برای سرما و گرما است به گونه ای که در زمستان گرما به خانه می بخشد و در تابستان خنک کننده فضای خانه ها است.
حسن پور تاکید کرد: اما خانه های سنگ، آجر و آهن آرامش را از روستاها می گیرد، دیگر خانه های مدرن با سنت، اقلیم و بوم ارتباطی ندارد و هزینه های سرسام آوری برای صاحبان این واحدهای مسکونی دارد.
وی اظهار داشت: روستاهایی که پتانسیل قدیمی و سنتی دارند موجب جذب گردشگر می شوند چون معتقدیم اگر جاذبه در روستاها کاهش یابد تاثیر منفی هم بر جذب گردشگر خواهد گذاشت و اگر این جاذبه ها در روستاهای استان از بین برود دیگر گردشگران تمایلی برای ماندن و اقامت در استان نخواهند داشت.
این پژوهشگر و باستان شناس لرستانی گفت: با توجه به اینکه استان، سنتی و دارای جاذبه های طبیعی و گردشگری فراوانی است اگر روستاهای آن هم به شکل سنتی باقی بمانند جذب گردشگر در آینده را شاهد خواهیم بود چرا که معتقدم از زمانی که دیوارهای آجری به روستاها آمد دیوار نامهربانی در روستا به وجود آمد، مهربانی، مهر و محبت هم کمتر شده است.
وی ادامه داد: حتی رسم قدیمی و سنتی «کاسم سا» که در گذشته در میان روستاییان به عنوان یک سنت اصیل لرستانی وجود داشته از بین رفته است.
(یکی از اصلی‌ترین سنت‌هایی که در روستاها به ویژه درماه رمضان در لرستان انجام می‌شود سنت بسیار مطلوب و عام پسندانه «کاسم سا» است. واژه کاسمسا از دو کلمه کاسه و همسایه گرفته شده و به «کاسه همسایه» اطلاق می‌شود، بدین معنا که در قدیم روزه‌داران به هنگام افطار، قدری از غذای آماده شده را به همسایه می‌دادند.)
حسن پور ادامه داد: اکنون ویلاهای لاکچری در برخی روستاهای استان به وجود آمده و در روستاها رشد کرده است، به عنوان نمونه در روستای "قلعه سنگی" خرم آباد این مشکل به شدت وجود دارد و شاید اکنون 20 نفر بومی در این روستا زندگی نکنند.
وی خاطرنشان کرد: اکنون تمام افراد حاضر در این روستا مهاجر هستند، اقلیم در این روستا تغییر کرده است و در کل خانه های روستایی به ویلاها و خانه های لاکچری تبدیل شده است، اگرچه این روستا به عنوان یکی از مناطق گردشگری بسیار زیبا و سرسبز استان به شمار می رود.
وی تاکید کرد: پیشنهاد داریم حداقل روستاهایی که باقی مانده است بکر بمانند تا به عنوان بوم، برند یا شاخص معماری بماند چون معتقدیم آبادی یا روستایی که تکنولوژی و اینترنت وارد خانه کاه گلی و شاید آجری اش شد دیگر فرقی با شهر ندارد.
بافت قدیمی نباید با مقاوم سازی از ماهیت روستایی فاصله بگیرد
مسعود رضایی مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی لرستان نیز گفت: بافت قدیم روستاها نیازمند مقاوم سازی است که باید اجرایی شود اما نباید از ماهیت روستایی فاصله گرفت که این امر باید فرهنگ سازی شود.
وی ادامه داد: تاکنون روستاهای بیشه، ولیعصر، ونایی، افرینه، پسیل، فرسش، گایکان و کوشکی سفلی با هماهنگی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی واجد ارزش بافت تاریخی و گردشگری شناسایی شده اند و در حال ثبت هستند.
وی اظهار داشت: 173 هزار و 735 خانوار روستایی در لرستان ساکن است و از مجموع 116 هزار واحد مسکن روستایی استان در زمان فعالیت دولت تدبیر و امید 32 هزار واحد بهسازی و مقاوم سازی شده است.
وی افزود: در بحث شاخص استانداردهای کمی وکیفی مسکن های روستایی در اولویت قرار دارد تا مسکن بر اساس ضوابط ملی و شاخص قابل قبول باشد.
رضایی تصریح کرد: در راستای اجرایی طرح هادی در روستاهای استان، پارسال عملیات بهسازی و جدول گذاری 265 روستا در دستور کار قرار گرفت و از محل اعتبارات سال گذشته نیز 59 میلیارد و 400 میلیون تومان برای اجرای 191 طرح در نظر گرفته و 23 میلیارد تومان برای آسفالت معابر ابلاغ شده است.
وی با بیان اینکه تاکنون طرح هادی برای تمام روستاهای دارای قابلیت اجرا تهیه شده است اضافه کرد: منابع اعتباری محدود و میانگین استان در این زمینه برابر میانگین کشوری و 52 درصد است.
وی افزود: اکنون شهرستان رومشکان بیشترین بهره مندی از اجرای این طرح را داشته است به نحوی که از مجموع 32 روستا 28 روستای این شهرستان قابلیت اجرای طرح دارد.
مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی لرستان گفت: طرح هادی در تمام روستاهای بالای 20 خانوار استان تهیه و اجرای آن در 815 روستا نیز آغاز شده است، 754 روستای بالای 20 خانوار نیازمند بازنگری طرح هادی هستند و طرح 589 روستا نیز بازنگری شده است.
رضایی ادامه داد: تهیه طرح روستاهای بالای 20 خانوار شرح خدمات مبتنی بر مطالعات جامع است اما در روستاهای زیر 20 خانوار باید طرح های تعیین محدوده تهیه شود که 59 روستای استان از این مهم بهره مند شدند.
لرستان دارای طبیعی بکر و زیباست که روستاهای استان، بیشتر از این نعمت برخوردار هستند، به امید روزی که طبیعت زیبای روستاهای استان با ساخت ویلاهای لاکچری از بین نرود و بافت قدیم روستایی برای آیندگان ماندگار بماند تا تفاوت بین شهر و روستا به چشم بیاید.
برچسب‌ها
روستائیان توسعه روستایی بنیاد مسکن میراث فرهنگی لرستان